عوارضی تهران قدیم که هنوز هم هست | «کبوترخانه علی‌آباد» کبوتر ندارد!
تاریخ انتشار: ۶ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۰۷۱۱۵
همشهری آنلاین- رضا نیکنام: محله علی‌آباد واقع در محدوده منطقه۱۶، یکی از محله‌هایی است که اگر به هر گوشه‌اش سر بزنید یک ماجرای تاریخی و هویتی از دل آن بیرون می‌آید. هرچند قصه تشکیل اکثر محله‌های قدیمی با این جمله شروع می‌شود که «اینجا اولش بیابانی و لم‌یزرع بود و سر جمع ۴ تا خانوار بیشتر نبود.» قصه شکل‌گیری محله علی‌آباد هم همین‌طور است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
وقتی زمین‌ها ساخته شدندروزگاری که هنوز تقسیم‌بندی شهرداری، بین محله‌ها مرز نکشیده بود، زمین‌های علی‌آباد شمالی و جنوبی مثل ۲قلوهای به هم چسبیده متصل بود و زمین زراعی. مالک همه زمین‌ها «غلامرضا پهلوی» و مادرش «ملکه توران امیرسلیمانی» بود. آن ایام خیابان «عباسی» در محله علی آبادجنوبی باغ ملکه توران بود. البته غیر از زمین‌های کشاورزی چند کوره‌پزخانه هم بود از جمله کوره‌پز خانه «کورهنگ». شغل بیشتر اهالی از ۳حالت خارج نمی‌شد یا رعیت بودند یا در کوره‌پزخانه‌ها کار می‌کردند و یا در کارگاه کاشی‌پزی امرار معاش می‌کردند. قبل از انقلاب، حدود سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۶ که با زیاد شدن مهاجرت مردم از شهرستان‌ها به تهران تقاضا برای خرید زمین بالا می‌رفت، شاپور غلامرضا هم مثل خیلی از مالکان، زمین‌ها را در قطعه‌های مختلف ۹۰، ۱۰۸ یا ۱۲۰متری تقسیم می‌کرد و می‌فروخت به مردم بی‌خانه‌ای که دنبال یک قطعه زمین می‌گشتند. مردم هم با هرچه که در توان داشتند خانه‌هایشان را علم کردند؛ خانه‌هایی که از هیچ قاعده‌ای پیروی نمی‌کرد.
پرداخت عوارض ماشین‌های حمل آجر و باراگر اهل محل باشید که هیچ، اما اگر به هر دلیلی گذرتان به علی‌آباد افتاده باشد «لانه کفتر»،«برج کبوتری» یا «کبوترخانه» که برخلاف تصور از آشیانه و انبوه کبوترها بر فراز آن خبری نیست‌ـ اسمی است که در وقت پرسیدن یک نشانی، اهالی طبق آن راه را به شما نشان می‌دهند! این سازه در حقیقت نماد محله محسوب می‌شود. اما سؤال اینجاست که این برجک از چه زمانی و با چه هدفی وسط محله علی آباد سبز شده؟ به گفته اهل محل زمان ساخت این برجک برمی‌گردد به بیش از ۸۰_ ۸۵ سال پیش که در حقیقت محل ساخت این برجک یا کبوترخانه جایگاه پرداخت عوارض شهری به سبک و سیاق روزگار قدیم بوده. یعنی آن زمان هر نوع وسیله نقلیه از گاری و درشکه و ماشین‌هایی که برای حمل و نقل انواع بار مثل سبزیجات،صیفی‌جات، نمک،آجر و ... که از این محل رد می‌شد حتما باید مالیات و خراج می دادند و در یک کلام مجبور به پرداخت عوارض ناچیزی می‌شدند، چیزی شبیه عوارضی‌هایی که در بین شهرها وجود دارد. جنس برجک از بتن آرمه و مهندسان آلمانی آن را ساختند. البته قدیمی‌های محل این نکته را هم عنوان کردند که به استناد گفته پدرانشان، در بالای برجک یا همان کبوترخانه منبع آبی هم بوده که اهالی و لب تشنه‌های گذری و راننده‌ها برای تأمین آب آشامیدنی از آن استفاده می‌کردند. نمای این برجک قبلاً سیمانی بوده و سال‌های گذشته که شهرداری آن را مرمت و بازسازی کرده به این شکل جدید درآمده است.
باز هم داستان یک کوره‌پزخانه دیگرکورهپزخانهها جزء لاینفک محله‌های منطقه۱۶ بودند. مثلا «کوره‌پزخانه کورهنگ» یکی از آن کوره‌پزخانه‌ها بود که در حال حاضر «مجتمع دخانیات» و «فضای سبز» و «بنگاه آهن قراضه» جای آن سبز شده است. در سال‌های بین ۱۳۵۶و۱۳۵۷ بعد از برچیدن کوره‌پزخانه کورهنگ، گودال‌هایی که بعد از برچیدن قمیرها به جا می‌ماند پر شد و دیگر اثری از ان باقی نمی ماند. ناگفته نماند به جز کوره‌های آجرپزی، کوره‌های کاشی‌پزی هم در اینجا پراکنده بود. سختی و مشقت کار در کوره‌های کاشی‌پزی دست‌کمی از کوره‌های آجرپزی نداشت، کار مشقت باری که خیلی‌ها، به ویژه بانوان جوان و مادران به زور و از سر ناچاری مجبور به انجام دادنش می‌شدند. در انتهای گزارش بد نیست یادی کنیم از باعث و بانی اولین مسجد محله علی آباد، یعنی مسجد «علی‌بن ابیطالب(ع)»، حاج آقا «باقری» پیشنماز محبوب و خوشنام مسجد که به کمک اهالی، مسجد را سر پا کرده بود.
کد خبر 730134 برچسب‌ها تهران قدیم همشهری آنلاین هویت شهری مجله کبوترخانه منطقه ۱۶ تهران علی آبادیمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: تهران قدیم همشهری آنلاین هویت شهری منطقه ۱۶ تهران علی آبادی محله علی آباد کوره پزخانه زمین ها محله ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۰۷۱۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چگونه خنجر شمر به قصر محمدیه رسید؟
همشهری آنلاین- صفورا صادقی: محله محمودیه واقع در منطقه یک تهران مانند دیگر نقاط شمال تهران به دلیل داشتن آب و هوای خوش و قناتهایش مورد توجه دودمان قاجار قرار داشت. محله محمودیه که ایستگاهی به همین نام در خیابان ولیعصر دارد، از شمال به زعفرانیه، جنوب به بزرگراه چمران، شرق به الهیه و از غرب به محله ولنجک و اوین محدود می‌شود وجزء مناطق گران و لوکس تهران است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
در سال‌های دور نام این محله محمدیه بود که به خاطر وجود قصر محمدشاه قاجار بود که بعد از فوت او به قصر شوم معروف شد. تغییرات محله و تاریخچه آن را نصرالله حدادی، تهران‌شناس، چنین توضیح می‌دهد: «اواخر سلطنت محمدشاه قاجار، صدراعظم او حاج میرزا آقاسی که جزو ملاکان بزرگ تهران بود، اراضی این منطقه را به شاه بخشید تا درآن قصر و باغی بسازند و شاه به آنجا نقل مکان کند. پس از ساخته شدن قصر و سکونت محمدشاه در آن، بیماری شاه شدت گرفت و از دنیا رفت. به همین علت بود که این قصر بین اهالی شوم و بدشگون خوانده شد. طوری که اعتماد السلطنه می‌نویسد:«ناصرالدین شاه سر ناهار فرمودند می‌خواهم باغ فردوس را ۲۰ هزار تومان بخرم. من عرض کردم که شاه مرحوم در قصر محمدیه نزدیک باغ فردوس مرحوم شد، من به دلم بد آمد. شما آنجا را ابتیاع نفرمایید. عجب این حرف موثر شد. فی‌الفور به هم خورد.» (روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، شعبان ١٣٠٢هجری قمری) به این ترتیب منحوسی باغ محمدیه تا باغ فردوس را هم دربرمی‌گرفت.»
حدادی ادامه می‌دهد: «حاج ملاعباس ایروانی ملقب به حاج میرزا آقاسی که بعد از مرگ قائم مقام فراهانی ردای صدارت دربار محمدشاه را به تن کرد، در تهران و ایران یکهزار و سیصد و سی و هشت بلوک و قریه و آبادی و مزرعه داشت و از ملاکین بزرگ ایران بود. از جمله املاک وی بازار عباس آباد، محله کنونی دکتر بهشتی و اراضی عباس آباد و حتی مالک اولیه منطقه قیطریه نیز حاج میرزا آقاسی بوده است. وی نفوذ زیادی در دربار قاجار داشت به‌طوری که با توطئه سفیر انگلیس قائم مقام فراهانی را در باغ نگارستان به قتل رساندند. حاج میرزا آقاسی در سال آخر حیات محمدشاه تمام املاک خود را به شاه هبه کرد که بعد از شاه جزء ثروت پسرش ناصرالدین شاه شد که به اصطلاح به آن «خالصجات حکومتی» می‌گفتند.
قصر محمدیه بعد از مرگ محمدشاه مورد بی توجهی خاندان قاجار قرار گرفت و بعد از سالها مخروبه شد تا اینکه «محمدرحیم خان علاءالدوله» آن را خرید و به «محمودعلاءمیر» که به احتشام السلطنه معروف بود سپرد. محمودخان علاءمیر عمارتی نو ساخت و نام آن را عوض کرد تا خاطره بدشگونی آن را از اذهان پاک کند و نام قصر و محله را به محمودیه تغییر داد. خاندان علاءالدوله به شقاوت و بیرحمی شهرت داشتند به طوری که یک ضرب‌المثل در تهران رواج یافت با این مضمون که "خنجر شمر در خانه علاءالدوله است".»
نام محمودیه هم اکنون بر این محله ماندگار شده است. و اما داستان محله محمودیه در این مقطع به پایان نرسید بعد از چند سال فردی سوئیسی به نام دکتر «اشتمپ» که دندانپزشک مخصوص دربار احمدشاه قاجار بود کلیه این اراضی را خریداری و آن را به قطعات کوچک‌تری تقسیم کرد و به خارجی‌هایی که برای ماموریت نظامی یا فرهنگی به ایران آمده بودند فروخت. و این گونه محله جدید محمودیه شکل گرفت. پس از خیابان‌کشی و مشخص شدن مناطق تهران در دهه ۳۰ و ۴۰ شمسی این محله جزء منطقه یک شهری شد و ساخت و سازهای جدید در آن بوجود آمد.
اکنون شاید اثری از آن عمارت و باغ‌های ییلاقی درباریان اثری نباشد ولی همچنان در اختیار اقشار مرفه جامعه است. برج‌ها و آسمان خراش‌هایی که خودنمایی می‌کنند گواه این مطلب است.
کد خبر 843082 برچسب‌ها منطقه ۱ شهردارى تهران
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»